Ugaidi, ‘zimwi’ linaloila dunia kwa kificho cha demokrasia

UGAIDI ni mfumo wa kulenga mabadiliko ya kisiasa kwa kutisha watu kwa njia ya vurugu au mauaji. Matendo ya kigaidi yanatisha kwa sababu watu wanajeruhiwa au kuuawa.

Watendaji wa ugaidi ni vikundi au watu wasio na cheo au nafasi rasmi. Mara nyingi si rahisi kutofautisha kati ya magaidi, wapinzani wa uhuru au watu wanaoendesha vita ya msituni.

Hata vyombo rasmi vya ulinzi na usalama vya Serikali hutumia mbinu za kigaidi lakini havihesabiwi miongoni mwa magaidi.

Kuna aina nyingi za makundi ya kigaidi, kwa mfano Papa Francis, katika moja ya hotuba zake Novemba 7, 2014 alipokutana na wahudumu wakuu wa mashirika ya kitawa na kijamii ya maisha ya kitume duniani aliwaambia hivi: “Wakati dunia inapopambana na magaidi, katika Kanisa waamini na mashirika yetu na jumuiya zetu, hatuna budi kupambana na magaidi wa umbea, masengenyo, udaku, majungu, manyanyaso, dhuluma ambao wamewajeruhi na hata kuwaua wengi kiroho, kisaikolojia, kijamii, na kihisia”.

Papa Francis anasema kwamba ugaidi wa umbea na majungu ni mbaya zaidi kuliko ule wa maangamizi ya mabomu wanaotumiwa na vikundi vya Boko Haramu, Alkaida, Alshababu, Islamic State na wengine wa aina hiyo.

Silaha ya umbea na majungu ni hatari mno kwani inamwangamiza mtu mzima kama nilivyotaja hapo juu. Ugaidi si jambo au neno geni “Ugaidi” linamanisha “matumizi au vitisho vya kutumia nguvu kiharamu au jeuri inayofanywa na mtu ama kikundi dhidi ya watu au mali kwa lengo la kutisha au kulazimisha jamii ama serikali kwa sababu ya kutekelezwa mawazo yao au kwa sababu za kisiasa” inafafanua Kamusi ya Kimarekani (“The American Heritage Dictionary of The English Language”).

Naye mwandishi Jessca Stern anasema hivi, “Mtu anayechunguza neno hilo lina ufafanuzi mwingi …..lakini ni mambo mawili tu ambayo hutofautisha ugaidi na jeuri ya aina nyingine, ni mambo mawili tu, Kwanza ugaidi hulenga raia ….pili hutumia vitisho na ujeuri kutimiza kusudi kubwa ambalo nikuwafanya walengwa waogope”.

Hilo ndilo muhimu kuliko madhara yanayotokana na ugaidi, kuleta woga kwa makusudi kwa njia hiyo ndiko hutofautisha ugaidi na mauaji au mashambulio ya kawaida. Kwa ujumla neno hilo linamaanisha kuwashurutisha watu kwa kutumia jeuri.

Nia ya ugaidi ni kueneza hofu kwa umma na kuharibu vitu vya kuvutia, kulenga kwa makusudi raia wasiokuwa na hatia tofauti na ugaidi wa serikali wa kutangaza vita na kupeleka askari kupigana vita vingine, matumizi ya vurugu kuwaadhibu wahalifu ambao wamehukumiwa na uhalifu wa kivita. Ugaidi ulianza zamani katika Yudea ya karne ya kwanza.

Kikundi fulani cha Wayahudi hodari kilipigania uhuru kutoka kwa Waroma. Baadhi ya wafuasi wake sugu waliitwa “Waaskarii” au wanaume wenye kutumia visu, jina hilo lilitokana na panga fupi walizoficha ndani ya nguo zao.

Waaskarii hao walijichanganya katika umati wa watu uliokwenda katika sherehe huko Yerusalemu waliwakata adui zao koo na kuwachoma visu mgogoni.” Mnamo 66 WK. kikundi hicho hodari kiliitwaa ngome ya Masada karibu na Bahari ya Chumvi kiliwachinja askari wa kikosi cha Kiroma na kuigeuza ngome hiyo ya mlimani kuwa kituo chao. Kwa miaka mingi walitumia kituo hicho kuwashambulia na kuwasumbua wanajeshi wa Kiroma.

Mwaka 73 WK. kikosi cha Roma kikiongozwa na Gavana Flavio Silva kiliiteka tena Masada lakini hakikuwashinda Waaskarii hao. Mwana historia aliyeishi wakati huo anadai kwamba badala ya kusalimu amri ya Roma, Waaskarii hao 960 kati yao walijiua isipokuwa wanawake wawili tu na watoto watano.

Wanahistoria wanabainisha kuwa uasi wa Waskarii hao ndio mwanzo wa ugaidi, vyovyote vile tangu uasi huo ugaidi umeathiri ulimwengu, hutaja uasi huo kuwa ndiyo mwanzo wa ugaidi, vyovyote vile tangu uasi huo ugaidi umeathiri ulimwengu.

Aina za ugaidi zimefafanuliwa na wabunge, wataalamu wa usalama, na wasomi, aina hizo hutofautiana kulingana na aina za mawakala wa shambulio kwa mfano mshambuliaji anatumia shambulio la kibaiolojia au ugaidi wa kimazingira Watafiti nchini Marekani walianza kutofautisha aina za ugaidi katika miaka ya 1970, baada ya miaka 10 ambayo vikundi vya ndani na vya kimataifa viliongezeka.

Wakati huo vikundi vya kisasa vilianza kutumia mbinu kama vile utekaji nyara, mabomu, uhamisho wa kidiplomasia, mauaji ya madai yao au kikombozi, mara ya kwanza kwa maoni ya wanasiasa, wabunge, utekelezaji wa sheria na watafiti magadi walionekana kitisho halisi cha demokrasia ya magharibi. Hata hivyo walifautisha aina za ugaidi kama sehemu ya jitihada kubwa za kuelewa jinsi ya kukabiliana na kuzuia ugaidi huo.

Ugaidi wa Nchi Nchi zinaweza kuwa magaidi kwa kutumia nguvu au tishio la kutumia nguvu, bila kutangaza vita, kutisha wananchi na kufikia lengo la kisiasa. Ujerumani chini ya utawala wa Nazi ilitumia njia hii.

Nchi inaweza kutumia ugaidi wa kimataifa au wakala wa ugaidi. Umoja wa Mataifa huitaja Iran kama mdhamini mkubwa wa ugaidi kwa sababu vikundi vya silaha vya Iran, kama vile Hezbollah, husaidia kutekeleza malengo yake ya kigeni. Umoja wa Mataifa pia umeitwa gaidi kwa mfano kupitia udhamini wake wa “Contras” ya Nicaragua miaka ya 1980.

Biolojia Ni ugaidi unaojumuisha usambazaji wa mawakala wa kibaolojia, wakala hawa ni bakteria, virusi, wadudu, kuvu, au sumu, ebola inaweza kuwa katika hali ya kawaida au fomu iliyobadilishwa na binadamu, kwa njia sawa na vita vya kibaolojia. Ugaidi wa kimtandao Ni matumizi ya mtandao kwa kufanya vitendo vya vurugu ambavyo husababisha au kutishia, kupoteza maisha au maudhi makubwa ya mwili ili kufikia mafanikio ya kisiasa au kiitikadi kupitia vitisho au vitisho.

Hutumia teknolojia ya habari kushambulia raia na kutekeleza tahadhari kwa sababu yao. Hii inaweza kumaanisha kwamba hutumia teknolojia ya habari, kama vile mifumo ya kompyuta au mawasiliano ya simu, kama chombo cha kuanzisha shambulio.

Mara nyingi shambulio hili la teknolojia ya habari yenyewe kwa namna ambayo inaweza kuharibu huduma za mtandao. Kwa mfano ugaidi wa kompyuta unaweza kuzuia mifumo ya dharura ya mtandao au kuingilia kwenye mitandao ya habari muhimu za kifedha, hata hivyo kuna tofauti juu ya kiwango cha tishio la magaidi wa kompyuta. Ukandamizaji Ukandamizaji ni neno ambalo limeundwa hivi karibuni kuelezea vurugu kwa maslahi ya mazingira.

Kwa ujumla hulenga uharibifu wa kiuchumi wa viwanda au mazingira ya asili kwa kutumia wanyama hujumuisha kampuni za manyoya, magogo na maabara za utafiti wa wanyama.

Ugaidi wa nyuklia Ugaidi wa nyuklia unamaanisha njia mbalimbali za nyuklia ambazo zinaweza kutumia kama mbinu ya kigaidi ni pamoja na kushambulia vituo vya nyuklia, kununua silaha za nyuklia, au kujetengeneza silaha za nyuklia au kutafuta njia za kugawa vifaa vya redio.

Ugaidi wa Mihadarati Ni majaribio ya wafanyabiashara wa dawa za kulevya kushawishi sera za serikali au jamii kupitia vurugu na vitisho na kuzuia utekelezaji wa sheria za kupambana na dawa za kulevya kwa vitisho vya kimfumo au matumizi ya vurugu.

Ugaidi huu una maana nyingi kuanzia miaka ya 1983, unyanyasaji uliotumiwa na wafanyabiashara wa dawa za kulevya uliathiri serikali au kuzuia juhudi za serikali kuzuia biashara ya dawa za kulevya, miaka michache iliyopita, ugomvi wa “narcote” umetumiwa kuonesha makundi ya kigaidi ambayo hutumia biashara ya dawa za kulevya kufadhili shughuli zao nyingine.

“Serikali ya ugaidi” Serikali ya Ufaransa ya ugaidi miaka ya 1793, udikteta wa mapinduzi ulianzishwa uamuzi wa kumfukuza mtu yeyote ambaye anaweza kupinga au kuharibu mapinduzi, maelfu ya makabila na raia waliuawa kwa vifaa maalumu au kunyongwa.

Karne ya 20, serikali za mamlaka zinajitolea kwa kutumia utaratibu wa vurugu na matukio makubwa ya tishio dhidi ya raia wao wenyewe mfano wa ugaidi wa serikali. Ujerumani wa Nazi na Umoja wa Kisovieti chini ya utawala wa Stalin hutajwa mara nyingi kama matukio ya kihistoria ya ugaidi wa serikali. Udikteta wa kijeshi mara nyingi hutumia nguvu ya hofu.

Demokrasia na Ugaidi Hata hivyo, wengi wanasema kuwa demokrasia pia ina uwezo wa kigaidi. Mahakama mbili zilizojadiliwa zaidi katika suala hili, ni Marekani na Israeli. Wote wawili huchaguliwa kwa demokrasia kwa uhifadhi mkubwa dhidi ya ukiukwaji wa haki za kiraia za wananchi. Hata hivyo, kwa miaka mingi Israeli imetambuliwa na wakosoaji kufanya ugaidi katika makazi ya Wapalestina tangu mwaka wa 1967.

Umoja wa Mataifa pia hushtakiwa kwa ugaidi kwa kuunga mkono sio tu Israeli lakini kwa msaada wake kwa Serikali za kupigana na nia ya kutisha raia wao wenyewe kudumisha nguvu.

Tofauti na vikundi visivyo vya serikali, nchi ina mamlaka ya kisheria ya ugaidi kuweka matumizi ya halali ya vurugu kwa njia nyingi ambazo raia hawawezi kutambua. Wapiganaji au makundi ya kigaidi wana lugha pekee ya kutoweka wanaweza kusababisha ghasia kwa serikali kutumia “ugaidi.”

Vita katika nchi kadhaa na upinzani wao vina mwelekeo wa kigaidi kama vile Palestina, Israeli, wajeshi wa Kikurdi Uturuki na wanamgambo wa Kitamilita wa Indonesia. Ulimwengu ni rahisi kuukwepa kama si kuumaliza ugaidi ukiamua kwani madhara yake ni makubwa na linaepukika kwa mataifa kuungana.