Miaka 22 ya Shambulio la Al-Qaida Marekani (Septemba 11)
Asubuhi ya Jumanne, Septemba 11, mwaka 2001, dunia ilisimama kufuatia mashambulizi ya kutisha yaliyolenga kwenye majengo marefu zaidi duniani kwa wakati huo ya kituo cha biashara, World Trade Centre (WTC) jijini New York, Marekani na kusababisha vifo vya takribani watu 2,997 huku wengine zaidi ya 6,000 wakijeruhiwa, sambamba na hasara kubwa ya mabilioni ya fedha.
‘Mastermind’ wa tukio hilo ambalo halitasahaulika, alikuwa ni Osama bin Laden, kiongozi wa Kundi la Kigaidi la Al Qaeda na wakati Marekani ikiadhimisha miaka 22 leo tangu kutokea kwa tukio hilo, simulizi ya Osama bado ipo midomoni mwa wengi, kutokana na madhara aliyoyasababisha kwa Wamarekani.
Ndege mbili aina ya Boeing 767 ziligonga majengo pacha ya biashara nchini Marekani maarufu twin Towers, ambayo yalikuwa na ghorofa 110 yote mawili yalikuwa ndio majumba marefu zaidi mjini New York.
Ndege ya kwanza iligonga jumba lililopo upande wa kaskazini mwendo wa saa mbili na dakika 45 asubuhi, na kulifanya jumba hilo kuungua moto kwa dakika 102 na baadaye mwendo wa saa nne na dakika 28 asubuhi hiyo hiyo jumba hilo lilianguka kwa sekunde 11 pekee.
Dakika 18 baada ya shambulio la kwanza mwendo wa tatu na dakika 3 asubuhi, ndege ya pili iligonga jumba lililopo kusini.
Jumba hilo liliungua moto kwa takribani dakika 56, na ilipofikia muda wa saa tatu na dakika 59, lilianguka kwa sekunde tisa pekee.
'Baada ya sauti kubwa ya kuporomoka kwa jumba hilo, kila mahali kulibadilika na kuwa kweusi kutokana na moshi uliokuwa ukifuka na milio kadhaa na sikuweza kupumua' anakumbuka Bruno Dellinger, manusura aliyekuwa akifanya kazi kwenye jengo la kaskazini ghorofa ya 47.
Ilikuwa kama ‘Script’ ya filamu iliyotekelezwa na kikosi cha Al-Qaida walipoziteka nyala ndege nne wakazitumia kama silaha wakizigongesha katika majengo mjini New York na Washington DC kwa makusudi, kwa mujibu wa taarifa za maofisa.
Katika mashambulio hayo, takribani watu 3,000 walipoteza maisha, wakiwemo watu wa zima moto waliokuwa wakijaribu kuokoa maisha ya baadhi ya watu waliopatwa na balaa hilo na zaidi ya watu 6,000 walijeruhiwa.
Shambulio hilo lilikuwa ndiyo shambulio kubwa la kwanza kwa watu ambao sio Waamerika kushambulia Marekani tangu mwaka wa 1941, pale Wajapani waliposhambulia kituo cha jeshi la maji kilichopo katika Bandari ya Pearl, Hawaii.
Lakini kumekuwa na madai kwamba kuna watu katika Marekani walikuwa wakijua kutatokea tukio kama hilo kabla na ni lini itakuwa hivyo.
Ndege nne zilizotekwa nyala na Al-Qaida ni; Ndege ya American Airlines Flight 11, iliyotumiwa kugonga mnara wa Kaskazini mwa Jengo la Biashara la Kimataifa (World Trade Center) la mjini New York mnamo saa 2:46:30 asubuhi.
Kwa nini majengo pacha yalianguka "Jibu lililokubaliwa na watu wote ni kwamba majengo pacha yalianguka kwa sababu lilikuwa shambulio la kigaidi," mhandisi wa umma Eduardo Kausel, profesa katika Idara ya Uhandisi wa Kiraia na Mazingira katika Taasisi ya Teknolojia, anaiambia BBC Mundo. ya Massachusetts (MIT).
Baada tu ya mashambulio hayo, Kausel alikuwa kiongozi wa tafiti na machapisho kadhaa ambapo wataalam kutoka MIT walichambua sababu za maporomoko ya ardhi kutoka kwa muundo wa uhandisi na usanifu.
Jibu la Kausel lina mfululizo wa matukio ya kimuundo na kemikali ambayo yalileta janga ambalo hakuna mtu, wakati huo, alikuwa na uwezo wa kufikiria.
'Mchanganyiko hatari' Tafiti za MIT, ambazo zilichapishwa mwaka 2002, haswa sanjari na matokeo ya ripoti kwamba serikali ya Marekani iliagiza Taasisi ya Kitaifa ya Viwango na Teknolojia (NIST) kujua kwanini majengo hayo yalianguka na toleo lake la mwisho lilichapishwa mnamo mwaka 2008.
Wote MIT na NIST wanahitimisha kuwa majengo pacha yalianguka haswa kwa sababu mbili zilizokwenda pamoja
Uharibifu mkubwa wa majengo uliosababishwa na ajali za ndege katika kila jengo. Kiasi cha moto ambao ulienea kwenye ghorofa kadhaa.
"Kama kungekuwa hakuna moto, majengo yasingeanguka," anasema Kausel.
"Na ikiwa kungekuwa na moto tu, bila uharibifu wa majengo, yasingeanguka pia. Majengo yalikuwa na msingi imara," anasema mhandisi huyo.
Ripoti ya NIST, kwa upande wake, inasema kwamba kuna hati rasmi ambazo zinaonesha kwamba majengo hayo yaliundwa kuhimili athari za ndege ya Boeing 707, ambayo ilikuwa ndege kubwa zaidi ya kibiashara iliyokuwepo wakati wa usanifu.
Majengo yalikuwa vifusi Watafiti wa NIST, hata hivyo, wanaonya kwamba hawakupata habari juu ya vigezo na njia ambazo zilitumika kufikia matokeo hayo.
Kilicho wazi ni kwamba, pamoja, athari na moto ulitoa matokeo mabaya: kuanguka kwa majengo yote mawili.
Majengo hayo yalijengwaje? Majengo pacha yalikuwa na muundo ambao ulikuwa wa kawaida katika miaka ya 1960, yalipoanza kujengwa.
Kila jengo lilikuwa na vyuma vilivyo wima na saruji katikati, ambayo ilikuwa na lifti na ngazi.
Kila ghorofa iliundwa na safu ya mihimili ya chuma (kwa usawa) ambayo ilianza kushikamana na nguzo za chuma kuunda kuta za nje za jengo hilo.
Mihimili ilisambaza uzani wa kila sakafu kuelekea nguzo, wakati kila sakafu, ilifanya kazi kama msaada wa pande zote ambao ulizuia nguzo kutikisika, ambazo katika uhandisi wa umma inajulikana kama buckling.
Muundo wote wa chuma ulifunikwa na saruji, ambayo ilifanya kazi kama mlinzi wa mihimili na nguzo ikiwa kuna moto. Mihimili na nguzo pia zilifunikwa na safu nyembamba ya kuzuia moto.
Athari za moto na hewa Majengo yote mawili yaligongwa na aina tofauti za ndege za Boeing 767, ambazo ni kubwa kuliko Boeing 707.
Athari hiyo, kulingana na ripoti ya NIST, "iliharibu sana" nguzo na ikachomoa safu za kuzuia moto iliyofunika mfumo wa mihimili na nguzo za chuma.
"Mtetemeko kutokana na mshtuko huo ulisababisha chuma kupasuka, na kuacha mihimili ikifunuliwa zaidi na moto," anaelezea Kausel.
Kwa hivyo, uharibifu wa kimuundo ulifanya moto usafiri, ambao nao ulisababisha uharibifu zaidi wa muundo.
Moto Wakati hali hiyo ilikuwa ikitokea, joto, ambalo lilifika 1,000 ° C, lilisababisha glasi kwenye madirisha kupanuka na kuvunjika, ambayo ilileta hewa ambayo ilitumika kama chakula cha moto.
"Moto ulichochewa na hewa na ndio sababu ulienea," anasema Kausel.
"Mabomu ya kuruka" Takwimu rasmi zinakadiria kuwa kila ndege ilibeba takribani galoni 10,000 za mafuta (zaidi ya lita 37,850).
"Yalikuwa mabomu ya kuruka," anasema Kausel.
Mafuta mengi yalichomwa , lakini pia kulikuwa na mafuta mengi ambayo yalimwagika kwenye ghorofa ya chini ya majengo pacha.
Hiyo ilisababisha moto kuongezeka , kushika kwenye vitu kadhaa vinavyoweza kuwaka katika njia yake ambavyo viliruhusu moto kuendelea kusonga mbele.
Moto ulisababisha uharibifu mkubwa kwa nguzo za minara. Moto huo mkali ulikuwa na athari kuu mbili, anaelezea mhandisi wa MIT.
Kwanza, joto kali lilisababisha mihimili na mabamba kwenye kila ghorofa kupanuka. Hii ilisababisha mabamba kutengana na mihimili yao. Kwa kuongezea, upanuzi wa mihimili pia ulisukuma nguzo nje.
Lakini basi kulikuwa na athari ya pili. Miale ya moto ilianza kulainisha chuma cha mihimili, na kuifanya iwe miepesi. Hiyo ilifanya miundo iliyokuwa migumu hapo awali, sasa ionekane kama kamba.
"Hali hiyo ilikuwa mbaya sana kwa majengo," anasema Kausel.
Kuanguka
Joto kutoka kwa moto huo ulipanua mihimili, ambayo nayo ilisukuma nguzo. Nguzo hizo hazikuwa wima tena, kwani mihimili kwanza ilizisukuma nje na kisha kuzivuta kwa ndani, kwa hivyo zilianza kuteleza.
Kwa hivyo, kulingana na ripoti ya NIST, nguzo zilianza kuporomoka kwenye kuta, wakati mihimili ambayo ilikuwa imeunganishwa ilivutwa kwa ndani.
Kulikuwa na hali ya kuzidiwa kwa safu zilizodhoofishwa tayari. Kuta zilianguka "kama mtu anayemenya ndizi."
Mara tu jengo lilipoanguka, Kausel anaelezea, kuanguka kuliendelea kusukuma hewa kati ya ghorofa, na kusababisha upepo mkali pembezoni.
Hii ilisababisha kufunikwa na wingu la vumbi, na kuta kuangukia nje, "kama mtu anayechambua ndizi," anasema mtaalamu huyo.
Majengo yote mawili yalitoweka ndani ya sekunde, lakini moto kwenye kifusi uliendelea kuwaka kwa siku 100. Miaka 22 baadaye, hofu na maumivu yaliyosababishwa na mashambulio bado hayajaisha.
Leo maelfu ya Wamarekani, wanajumuika kwenye ukumbi wa makumbusho ya shambulio, National Memorial Museum jijini New York kwa ajili ya kutoa heshima na kuwakumbuka wahanga wa tukio hilo lililoacha maumivu makubwa kwa Wamarekani na dunia nzima kwa jumla.