Jinsi Tanzania inavyoweza kufaidika na hifadhi kubwa ya mafuta
Serikali inazingatia chaguzi kadhaa, ikiwa ni pamoja na kujenga uwezo mkubwa wa kuhifadhi mafuta katika juhudi za kuiepusha nchi kutokana na kupanda kwa bei ya mafuta mara kwa mara.
"Hiyo (kuongeza uwezo wa akiba) inazingatiwa," Waziri wa Nishati January Makamba ameeleza.
Alikuwa akijibu wito wa baadhi ya wachambuzi waliosema Tanzania, ikiwa ni nchi inayoagiza mafuta kutoka nje, inahitaji uwezo mkubwa wa kuhifadhi ambao utasaidia bei kuendelea kumudu wakati huu ambapo bei duniani inapanda.
Miongoni mwa waliotoa pendekezo hilo ni mwanasiasa mchumi Zitto Kabwe ambaye amesema, kwa kuzingatia kupanda kwa bei ya mafuta duniani kwa sasa, Tanzania ina fursa ya kuchangamkia mahitaji na kupanda kwa bei.
Kwa mujibu wake, Tanzania inaweza kuwa kitovu cha usambazaji wa mafuta katika Ukanda wa Maziwa Makuu ya Afrika ikiwa serikali itaunda kitovu cha akiba kwa kufanya kazi na sekta binafsi na kusambaza mafuta hayo kwa mataifa mengine. Hii pia itapunguza minyororo tata ya ununuzi na ugavi.
“Serikali inaweza kujadiliana na nchi za nje na kufikia muafaka, kisha kupata mwekezaji wa kujenga hifadhi kubwa. Hii ingepunguza tatizo la kupanda na kushuka kwa bei kutokana na mabadiliko ya soko la kimataifa,” alisema.
Pendekezo hilo limekuja wakati Mamlaka ya Udhibiti wa Huduma za Nishati na Maji (Ewura) imefanya marekebisho ya bei za pampu kupanda ili kukabiliana na kupanda kwa bei duniani.
Katika bei hizo mpya, zilizoanza kutumika Jumatano wiki hii, petroli, dizeli na mafuta ya taa ambazo zimeingizwa nchini kupitia bandari ya Dar es Salaam zitagharimu Sh84, dizeli Sh29 na Sh18 zaidi ya bei za mwezi uliopita.
Maoni ya wachambuzi yanatokana na ukweli kwamba, ikiwa na uwezo wa kutosha wa kuhifadhi, Tanzania ingeagiza bidhaa kutoka nje kwa wingi wakati bei zikiwa zimepungua na kuhifadhi mafuta kwa ajili ya matumizi wakati bei zinapanda.
Jambo lililozingatiwa lilikuwa kwamba, mnamo Aprili 20, 2020, kulikuwa na kushuka kwa kihistoria kwa bei ya mafuta ulimwenguni ambayo mafuta yasiyosafishwa ya West Texas Intermediate yalipungua kwa karibu asilimia 300, biashara ya karibu $ 37 hasi kwa pipa.
Ajali hiyo ya mahitaji iliyofuata kuenea kwa Covid-19 - pamoja na vita vya bei kati ya makampuni makubwa ya mafuta Saudi Arabia na Urusi mapema Machi - ilichochea bei mbaya.
Anguko hilo lilikuwa habari njema kwa nchi zisizozalisha mafuta kama vile Tanzania ambapo bei ilishuka hadi chini ya miaka 10 ya Sh1,520 na Sh1,546 kwa lita moja ya dizeli.
Mchumi wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, Abel Kinyondo, alisema serikali inatakiwa kusitisha tozo na kodi zote ili kuweza kuleta utulivu wa bei ya mafuta.
"Kuanzisha mfuko wa uimarishaji wa bei kunatumika zaidi kinadharia kuliko mazoezi kwa sababu kawaida ni kwamba bei zina uwezekano mkubwa wa kuongezeka kuliko kupungua," alisema.
Tukio jingine linalotaka kuwepo kwa uwezo wa kutosha wa kuhifadhi ni lile Ewura ilitangaza Jumanne kwamba Watanzania watapata ahueni Januari 2022 kufuatia kushuka kwa bei ya mafuta duniani mwezi Novemba.
Hata hivyo, baadhi ya wachambuzi wana maoni kuwa nchi inahitaji tu hazina ya uimarishaji wa bei ili kufanya mambo yaende vizuri.
Mkurugenzi Mtendaji wa Chama cha Makampuni ya Uuzaji wa Mafuta Tanzania, Raphael Mgaya, alisema njia pekee ya kukabiliana na suala la ongezeko la bei ya mafuta ni kwa Serikali kuanzisha Mfuko wa Kudhibiti Bei (PSF) ambao Serikali huanzisha tozo za muda wakati bei. enda chini.
“Bei zikishuka, wateja hawatahisi ufinyu wa tozo na bei zinapopanda fedha kutoka Mfuko hutumika kupunguza bei. Hili kwa sasa linafanyika Kenya, Rwanda, Zambia na Afrika Kusini,” alisema.
Alibainisha kuwa, kufuatia kupanda kwa bei hivi karibuni, Serikali ilisitisha Sh1 kwa kila lita, lakini endapo kungekuwa na mfuko wa uimarishaji wa bei, zingeweza kutumika kupunguza bei.
Miongoni mwa hatua zilizochukuliwa na serikali katika jitihada za kupunguza athari za kupanda kwa bei ya mafuta duniani kwa uchumi wa ndani ni pamoja na agizo la Rais Samia Suluhu Hassan la kupunguza jumla ya Sh102 bilioni za tozo, ada na tozo za mafuta ya petroli.
Serikali Oktoba mwaka jana iliunda timu ya wataalamu kutoka Ewura, Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) na Wizara ya Nishati – pamoja na wataalam wengine – ambayo iliipa jukumu la kupitia upya tozo, kodi, ada na tozo za mafuta.